صانـع شـرق ؛ از بـرق و انرژی تا آب و محیط زیسـت

گفتگو با مهندس محسن شادمان مدیر عامل شرکت صانع شرق در فصل‌نامه عصر برق

صانع شرق

شرکت صانع شرق در بیستم اردیبهشت ماه سال ۱۳۸۵ فعالیت خود را در یک سوله‌ی 300 متر مربعی با نزدیک به 15 نیروی آغاز کرده و هم اکنون در فضایی نزدیک به 18000 متر مربع برای 300 نفر به‌صورت مستقیم در قالب چهار کارخانه اشتغال ایجاد کرده است. برای آشنایی مخاطبان عصر برق با خدمات این مجموعه و زمینه‌های مختلف فعالیت‌های آن و البته بیان دیدگاه‌های مدیرعامل صانع شرق پیرامون موضوع‌‌های مهم صنعت برق و انرژی کشور گفت‌وگویی با مهندس محسن شادمان انجام شده است، آن‌چه در ادامه خواهید خواند حاصل این گفت وگو است.

صانع شرق در یک نگاه

صانع شرق در ابتدای فعالیت خود بر طراحی و تولید پست‌های موبایل تمرکز داشت اما پس از گسترش فعالیت‌هایش اکنون دارای چهار بخش مختلف است که یکی از آن‌ها در ساخت پست‌های سیار و کمپکت و تابلوهای برق فعالیت دارد و این شرکت را به بزرگ‌ترین سازنده‌ی تابلو در شرق کشور و بزرگ‌ترین سازنده پست‌های سیار در خاورمیانه تبدیل نموده است. نخستین بانک خازنی سیار،‌ ساخت نخستین پست سیار GIS، طرح پست مدولار کارخانه‌ای برای نخستین بار در کشور،‌ اجرای پست‌های مدولار ۲۳۰ کیلوولت برای نخستین بار به‌صورت AIS و ساخت پست سیار دو طبقه برای نخستین بار از جمله‌ی فعالیت‌‌های این بخش است.
بخش دیگر این شرکت در زمینه‌ی تولید پراکنده و نیروگاه‌های دیزلی فعالیت دارد و بزرگ‌ترین تامین‌کننده دیزل ژنراتور و تنها کارخانه‌ی کوپلینگ دیزل ژنراتور در شرق کشور است. ساخت بزرگ‌ترین کارخانه‌ی دیزلی سیار کشور به سفارش شرکت آب و فاضلاب کشور از افتخارات این شرکت است. نیروگاه سیاری که با توان ۱۰ مگاولت آمپر در ۵ ماژول با قابلیت انتخاب تامین برق خروجی ۴۰۰ ولت، ۶ کیلوولت، ۱۱ کیلوولت، ۲۴ کیلوولت و ۳۳ کیلوولت می‌تواند در مدیریت بحران بسیار کارگشا باشد.
گروه محیط زیست شرکت صانع شرق هم در بحث‌هایی مانند تصفیه‌خانه‌های آب و فاضلاب، زباله‌سوز و مانند آن فعالیت دارد و ساخت بزرگ‌ترین تصفیه‌خانه‌ی MBR کشور به‌صورت محلی در پارک چهل بازه مشهد شاخص‌ترین فعالیت این بخش است. تصفیه‌خانه‌ای که به‌صورت سرمایه‌گذاری برای شهرداری مشهد ساخته شده و هم‌اکنون در حال بهره‌برداری است.

علاوه بر این‌ها، شرکت صانع شرق یک بخش تامین تجهیزات دارد که کارهای بازرگانی و تامین کالا از منابع معتبر را برای مجموعه‌ی صانع شرق و شرکت‌‌های همکار انجام می‌دهد.
مهندس محسن شادمان دانش‌آموخته‌ی کارشناسی ارشد مهندسی برق قدرت دانشگاه فردوسی مشهد و مدیرعامل شرکت صانع شرق که ریاست هیات مدیره‌ی شهرک صنعتی ماشین ابزار، ریاست هیات مدیره‌ی سندیکای صنعت برق و ریاست کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی، صنایع و معادن مشهد را هم در کارنامه‌ی فعالیت‌های صنعتی و صنفی خود دارد، این گوناگونی فعالیت‌ها در مجموعه‌ی صانع شرق را حاصل نیازها و شرایط بازار می‌داند و می‌گوید: «یک شرکت تولیدی اگر در یک زمینه ثابت بماند بعد از مدتی بازار را از دست خواهد داد و در مجموعه‌ی مهام شرق، تصمیم به گسترش کارها و حوزه‌ی فعالیت‌ها هم‌زمان با رخدادهای اقتصادی و بحران ارزی و تحریمی در دهه‌ی 90 گرفته شد و ما برای پیوستگی و حفظ جایگاه اقتصادی باید گوناگونی در سبد محصولات را در دستور کار قرار می‌دادیم. به همین دلیل کارها به‌گونه‌ای گسترش یافت که در حال حاضر در مجموعه‌ی صانع شرق هر یک از بخش‌ها ظرفیت تبدیل شدن به یک یا دو شرکت مستقل را دارند اگر چه چنین تصمیمی وجود ندارد».

سیاست‌گذاری‌ها و حمایت از صنعت برق

در مورد صنعت برق و بخش انرژی، دولت و مجموعه‌های وابسته به دولت بزرگ‌ترین مشتری و مصرف‌کننده‌ی خدمات و کالاهای مربوط به این بخش هستند، به این ترتیب هر نوع سیاست‌گذاری و نگرش حمایتی در این بخش خواهد توانست بر تمام فعالیت‌های حوزه‌ی صنعت برق و انرژی تاثیر جدی بگذارد. با این حال مدیرعامل صانع شرق اعتقاد دارد اگر بخش دولتی هیچ نوع حمایت و کمکی به این بخش نکند و فقط به وظیفه‌های قانونی خود به درستی عمل کند،‌ صنعت برق از وضعیت قابل قبولی برخوردار خواهد شد. وی به‌عنوان یک صنعتگر و بر اساس سال‌ها تجربه می‌گوید انتظار ما از بخش دولتی این است که دست‌کم به وظیفه‌های قراردادی و قانونی خود عمل کند. مهندس شادمان در ادامه می‌افزاید: «وقتی در کشور از سرمایه‌گذاری صحبت می‌شود و ضرورت جذب سرمایه‌گذاری در بخش‌های مولد و توسعه‌ی سرمایه‌گذاری با توجه به شرایط کشور بر همگان روشن است، رفتارهای بخش دولتی باید در عمل هم این موضوع را نشان دهد. اما در عمل وقتی شاهد هستیم قراردادهایی که سه سال از انعقاد آن می‌گذرد و بخش دولتی خدمات و کالا را دریافت نموده اما پولی بابت آن پرداخت نکرده است، صحبت از حمایت‌های دولتی اندکی دور از انتظار به نظر می‌رسد». محسن شادمان در ادامه به سرمایه‌گذاری شرکت صانع شرق در پروژه‌ی تصفیه فاضلاب شهری اشاره دارد که نه تنها از زمان شروع پروژه که از زمان شروع به بهره‌برداری پروژه در اردیبهشت سال 1400 هنوز ریالی به این شرکت پرداخت نشده است، موضوعی که نه تنها انگیزه‌های سرمایه‌گذاری بلکه امکان سرمایه‌گذاری را از بین می‌برد و بخش خصوصی را با مشکلات پرتعدادی روبه‌رو می‌سازد.
رئيس کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی در مورد سیاست‌های حاکم بر حوزه‌ی آب و برق می‌گوید: «نوع نگرش در این حوزه‌ اشتباه است و به‌جای این که به این حوزه یک نگرش اقتصادی داشته باشیم، یک نگرش سیاسی بر این بخش حاکم شده است و تمام راه‌حل‌هایی که ارایه می‌شود هم راه حل واقعی نیست بلکه راه‌حل‌ها سیاسی و نمایشی است. وقتی قیمت یک بطری آب معدنی 4000 تومان و قیمت یک کیلووات ساعت برق مصرفی 110 تومان است، به معنای وقوع یک فاجعه‌ی اقتصادی در این بخش است. همین رخداد در بخش کشاورزی و در ارتباط با منابع آبی هم با توجه به محصولات با راندمان بسیار پایین و صرف آب بالا وجود دارد و به دلیل مسائل سیاسی و حاشیه‌های پس از آن کسی برای این بخش‌ها تصمیم درستی نمی‌گیرد. چطور می‌شود به آینده‌ی اقتصادی صنعتی امیدوار بود که برق را از منابع تولید پراکنده 480 تومان در کیلووات ساعت و از انرژی خورشیدی 1200 تومان در کیلووات ساعت خریداری می‌کند و به قیمت میانگین 120 تومان در هر کیلووات به فروش می‌رساند؟ پر واضح است که ما با یک اقتصاد فلج در این زمینه روبه‌رو هستیم و موفق شدن چنین اقتصادی غیرممکن است. نتیجه‌ی چنین نگرشی 12000 مگاوات کسری انرژی در تابستان 1400 است که اکنون تصمیم گرفته شده است این کسری با استفاده از انرژی خورشیدی جبران شود. در حالی که 350 هزار میلیارد تومان منابع مالی برای آن مورد نیاز است، سرمایه‌ای که نه دولت و وزارت نیرو توانایی پرداخت آن را دارد و نه در بخش خصوصی انگیزه‌ای برای این سرمایه‌گذاری وجود دارد و اگر فرض کنیم سرمایه‌گذارانی بدون توجه به بازگشت سرمایه در این زمینه حاضر به سرمایه‌گذاری شوند آیا بودجه‌ی وزارت نیرو پاسخگوی پرداخت سالانه 70 تا 80 هزار میلیارد تومان پول برق خریداری شده از بخش خصوصی خواهد بود؟»

تولید برق در صنایع پرمصرف

یکی از فعالیت‌های شرکت صانع شرق ساخت نیروگاه‌های تولید پراکنده است. در برنامه‌های دولت سیزدهم برای صنایع پرمصرف ساخت نیروگاه پیش‌بینی شده است. این موضوع موافقان و مخالفانی دارد، آن‌چه از سخنان مهندس محسن شادمان مدیرعامل شرکت صانع شرق برمی‌آید با این طرح موافق است: «صنعت برق از پیک بار سال 1398 به صورت لب‌مرزی گذر نمود و در سال 1399 کاهش گرمای تابستان و شرایط مناسب بارندگی‌ها کمک نمود تا خاموشی رخ ندهد. اما در اوج مصرف سال 1400 با کسری 12000 مگاوات انرژی خاموشی‌های گسترده رخ داد و صنایع بیشترین خاموشی‌ها را تجربه کردند در حالی‌که صنایع در تابستان و زمستان به‌صورت پیوسته 4500 مگاوات انرژی را مصرف می‌کنند و از نظر اقتصادی مشتری خوبی برای صنعت برق به شمار می‌روند و بر اساس اصول اقتصادی و مشتری‌مداری باید این مشتری حفظ شود اما در تابستان نخستین بخشی که تصمیم به اعمال خاموشی آن‌ها گرفته شد صنایع بودند و این هم ناشی از همان نگرش سیاسی به صنعت برق است و خاموشی‌ها باز هم مشتری را هدف قرار دادند که از مصرف درست برخوردار بود.
اکنون بحث این نیست که آیا ساخت نیروگاه توسط صنایع پر مصرف درست است یا موضوعی اشتباه است. اگر گفته شود آن‌ها تخصصی در این زمینه ندارند باید بگوییم بسیاری از صنایع برای مصارف داخلی خود دست به تولید کالاهایی مانند اکسیژن یا مواد شیمیایی می‌زنند و در کارخانه‌های قند از گذشته هم تولید برق مرسوم بوده است اگر چه بهتر است حوزه‌های تخصصی به متخصصان واگذار شود. اما موضوع مهم‌تر این است که چرا در بسیاری از صنایع مانند کاشی و سرامیک یا مواد غذایی، انتقال فناوری و سرمایه‌گذاری به وسیله‌ی بخش خصوصی رخ داده است ولی در مورد صنعت برق چنین موضوعی اتفاق نیفتاده است. پاسخ این پرسش آشکار است؛ چون صنعت برق از یک اقتصادی منطقی مبتنی بر واقعیت‌های اقتصادی برخوردار نیست. سرمایه‌گذاری که در زمینه‌ی تولید برق سرمایه‌گذاری می‌کند می‌داند که برق کالایی است که در لحظه‌ی تولید باید به مشتری عرضه شود و از قابلیت انبارش و ذخیره‌سازی برخوردار نیست و مشتری آن هم دولت است که نرخ خرید و زمان پرداخت را خودش تعیین می‌کند و چون از بودجه‌ی لازم هم برخوردار نیست، سرمایه‌گذار را دچار مشکلاتی نموده است که دیگر سرمایه‌گذاران اشتیاقی برای سرمایه‌گذاری در این زمینه نشان نمی‌دهند و هیچ سرمایه‌گذاری را نمی‌توان پیدا کرد که دوبار در صنعت تولید برق سرمایه‌گذاری کرده باشد.

آب و محیط زیست

مهندس شادمان اعتقاد دارد در حوزه‌ی آب فاجعه‌ای به مراتب بدتر از صنعت برق رخ داده است اما او به یک فرصت هم در این زمینه اشاره دارد: «در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس 100 بحران شناسایی شده است که سه مورد نخست آن به‌طور مستقیم به آب اشاره دارد. بنابراین یکی از جدی‌ترین بحران‌هایی که کشور ما به شدت با آن درگیر است بحران آب است و باز هم به نگرش‌های سیاسی مربوط می‌شود. شعارهایی که در گذشته توسط برخی از اشخاص سیاسی در مورد خودکفایی در برخی از محصولات پرمصرف کشاورزی داده شده است اکنون پیامدهای خود را در جاهایی مانند اصفهان نشان داده است. وجود 850 هزار حلقه چاه کشاورزی که نیمی از آن‌ها بدون مجوز است و منابع آب زیرزمینی را با برداشت‌های بی‌رحمانه و بی‌رویه و خارج از استانداردهای بهره‌برداری از منابع آب زیرزمینی بی مهابا هدر می‌دهند تنها بخشی از این چرخه‌ی ناسالم است که توان و جسارت لازم برای تعطیلی بسیاری از شیوه‌های کشاورزی را از بین برده است و بخش دیگر این چرخه‌ی نادرست، اجرایی نشدن شبکه‌ی فاضلاب به‌صورت درست و کامل است تا زمینه‌ی بازچرخانی آب را کامل کند. شرکت آب و فاضلاب در حالی که بسیاری از مشترکان به شبکه‌ی فاضلاب متصل نیستند و بازچرخانی آب اتفاق نمی‌افتد تنها به دریافت وجه آبونمان فاضلاب اکتفا کرده است. در این حوزه‌ی مهم هم نیازمند تصمیم‌های سخت اما درست هستیم تا از بحران‌های بیشتر پیشگیری شود اما شرایط به‌گونه‌ای است که جسارت این تصمیم‌های سخت را به‌دلیل نگاه سیاسی حاکم بر این حوزه از مدیران کشور سلب نموده است.

منبع : فصل‌نامه علمی انجمن مهندسین برق و الکترونیک ایران (عصر برق)، شاخه خراسان – سال هشتم | شماره ۱۶ | زمستان ۱۴۰۰

تماس با شرکت صانع شرق